Chwasty odporne na herbicydy

Odporność chwastów na herbicydy to problem bardzo aktualny w Polsce, Europie i na całym świecie. Na czym on polega? Zasada rozwoju odporności jest analogiczna do długo przyjmowanych antybiotyków. Stosując ten sam herbicyd przez szereg sezonów, dochodzi do wyselekcjonowania z populacji chwastów osobników, które już wcześniej tą odporność miały. Jak to działa? Spójrzmy na diagram.

 

Wyjściowa populacja chwastów składa się w 99,9% z chwastów wrażliwych na herbicyd i tylko z 0,1% osobników niosących gen odporności. Przy sprzyjających, idealnych wręcz warunkach, owe 99,9% osobników po zastosowaniu herbicydu zginie, zaś 0,1% odpornych - przeżyje. No i zakwitnie, a następnie wyda nasiona, które osypią się do gleby i w następnym roku ... będziemy już mieć 1% osobników odpornych. I tak dalej, każdego roku zwiększać się będzie populacja osobników odpornych ... Stosując ten sam herbicyd przez szereg kolejnych lat doprowadzić możemy do sytuacji, gdy w polu rośnie 99% osobników odpornych, niewrażliwych na herbicyd i tylko 1% osobników wrażliwych. W ten sposób herbicyd działa selektywnie, "wybierając" z populacji chwastów osobniki odporne.

Jak rozpoznać, że mamy do czynienia z odpornością?

Trzeba obserwować zachwaszczenie na polu, dominujące gatunki chwastów w łanie; zwykle są to 2-3 gatunki. Czy stosowany herbicyd jest skuteczny w ich regulacji? Jeśli wykluczymy błędy, takie jak:

• niewłaściwe dobrany herbicyd,
• zła dawka substancji aktywnej,
• opóźniony termin oprysku,
• niewłaściwa temperatura i wilgotność powietrza w przypadku oprysku nalistnego lub
• zbyt sucha gleba w przypadku doglebowej aplikacji herbicydu, 

a chwasty nadal rosną, oznaczać to może, że wystąpiła na polu odporność danego gatunku chwastu na stosowany do jego zwalczania herbicyd, a ściślej, substancję aktywną herbicydu.

Chwasty odporne rosną dość specyficznie, zwykle w postaci płatów na polu uprawnym, o wiele rzadziej są to osobniki odporne równomiernie rozmieszczone na całej powierzchni pola. Choć i tak może się zdarzyć. Łatwo zatem zaobserwować, czy są w polu place nie zwalczonych chwastów. To może być sygnałem, że doszło do ich uodpornienia się!

Jakie są konsekwencje pojawienia się odporności w polu? Przede wszystkim - finansowe, w skrajnych przypadkach skutkiem może być nawet reorganizacja gospodarstwa i rezygnacja z zasiewu wybranych gatunków roślin uprawnych na kilka lat. Jednym słowem - jest to poważny problem!

W roku 2017 konsorcjum badawczemu ConResi, złożonemu z 10 jednostek naukowych (Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy jako Lider, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Poznaniu i Wrocławiu, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Szkoła Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – PIB Oddział we Wrocławiu, Politechnika Poznańska), 3 firm fitofarmaceutycznych (BASF Polska Sp. z o.o., Bayer Sp. z o.o., Syngenta Polska Sp. z o.o.) oraz Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie, przyznany został grant na realizację trzyletniego projektu zatytułowanego Strategia przeciwdziałania uodpornianiu się chwastów na herbicydy jako istotny czynnik zapewnienia zrównoważonego rozwoju agroekosystemu.

Przedmiotem badań są 4 gatunki chwastów występujących głównie w uprawie zbóż:

• miotła zbożowa,
• wyczyniec polny,
• mak polny i
• chaber bławatek.

Projekt obejmuje fazę badawczą (5 zadań) oraz fazę wdrożeniową (1 zadanie). W wyniku realizacji projektu planuje się:

• określenie aktualnego stanu występowania zjawiska odporności u 4 ważnych gospodarczo gatunków chwastów w Polsce (miotła zbożowa, wyczyniec polny, mak polny, chaber bławatek)
• poznanie najważniejszych cech biologicznych biotypów odpornych na herbicydy w kontekście ich przeżywalności i rozprzestrzeniania w agroekosystemach
• opracowanie analizy ekonomicznej strat powodowanych przez biotypy chwastów odpornych
• opracowanie holistycznej strategii antyodpornościowej i jej upowszechnienie wśród rolników i doradców
• przygotowanie dokumentacji umożliwiającej opracowanie internetowego systemu doradczego w zakresie zarządzania odpornością chwastów na herbicydy
• przygotowanie projektu koncepcyjnego dla laboratorium diagnostycznego (Centrum Kompetencji) w zakresie odporności chwastów na herbicydy

Wdrożenie wyników badań projektu do praktyki rolniczej przyczyni się do wzrostu konkurencyjności gospodarstw, na terenie których występują chwasty odporne na herbicydy oraz do zmniejszenia zanieczyszczenia środowiska środkami chemicznymi.

Szanowni Rolnicy i Doradcy!
Jeżeli w Waszych gospodarstwach stwierdzacie zmniejszającą się z roku na rok skuteczność działania herbicydów, prosimy o kontakt za pomocą poczty elektronicznej: bioherod@iorpib.poznan.pl

Kierownik projektu, Prof. dr hab. Tadeusz Praczyk