Czy ekosystem może szkodzić?

W artykule „Usługi ekosystemowe miast” opisywałam pożytki płynące z obecności terenów zielonych – bardziej i mniej naturalnych – w obrębie aglomeracji miejskich. Tymczasem oprócz korzyści, ekosystemy również generują uciążliwości dla ludzi, będąc siedliskiem szkodników, patogenów, organizmów alergizujących i trujących, śmieci, oraz wywołując zagrożenia geofizyczne, takie jak powodzie, fale upałów i burze. Te ujemne aspekty ekosystemów nazywane są "ekosystemowymi szkodami" („ecosystem disservices”).

Nie ma oficjalnej definicji “ekosystemowych szkód” i obecnie są one opisywane w kontekście negatywnego wpływu ekosystemu na człowieka lub ściślej – takiego funkcjonowania ekosystemu, które jest odbierane jako negatywne dla człowieka.

„Szkody ekosystemowe” są w związu z tym rozpatrywane głównie w dwóch typach ekosystemów kształtowanych przez człowieka: agroekosystemach i ekosystemach miejskich. W przypadku agroekosystemów dotyczą czynników naturalnych ograniczających produkcję rolniczą, jak czynniki abiotyczne związane z niekorzystnym wpływem warunków pogodowych na plonowanie roślin, czy biotycznych – nasilonym występowaniem agrofagów. Ekosystemowe szkody pojawiają się również w kontekście negatywnego wpływu agroekosystemu na bioróżnorodność, zwiększoną erozję gleby czy na zanieczyszczenie wód agrochemikaliami.

Z kolei w ekosystemach miejskich ich negatywne oddziaływania dotyczą zagrożeń zdrowia mieszkańców miast, np. w kontakcie z alergennym pyłkiem czy zwierzętami będącymi wektorami chorób. Ekonomiczne szkody związane z funkcjonowaniem ekosystemów miejskich wynikają z ich negatywnego wpływu na infrastrukturę miejską czy koszty utrzymania terenów zielonych. Socjo-kulturalne skutki to na przykład nieuporządkowane tereny zieleni stwarzające w mieszkańcach miasta poczucie zagrożenia czy dyskomfortu lub widoczna obecność pewnych gatunków zwierząt w mieście jak szczury, pająki i ich odchodów.

Obecnie zwraca się uwagę na ścisłe związki usług i szkód ekosystemowych, a w przypadku tych drugich – na ich subiektywny charakter. To co dla jednej osoby stanowić może zagrożenie, dla innej – jest obojętne w odbiorze.

Literatura:

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2212041617305624

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1470160X14006037#sec0005