Czy ogródki działkowe są zdrowe?

Własne pomidory, ogórki czy truskawki są marzeniem każdego mieszczucha. Własne, czyli uprawiane samodzielnie w ogródku działkowym. Ci, którzy mieszkają w blokach wiedzą, jaką frajdą jest posiadanie skrawka ziemi, gdzie można się zrelaksować i twórczo z kopaczką spędzić czas.

Jednak jest kilka zagrożeń związanych z uprawą warzyw, szczególnie tych liściastych, na działce w obrębie miasta. Fakt – nikt swoich roślin nie pryska pestycydami, jednak zagrożenie może pochodzić z lokalizacji działki i skażeń będących w glebie oraz w wodzie.

Dziś będzie mowa o zanieczyszczeniu gleby metalami ciężkimi, temat stary, jak długo istnieją ogrody działkowe w dużych i mniejszych miastach w pobliżu zakładów przemysłowych lub dróg o wysokim natężeniu ruchu.

Jakimi metalami najczęściej są skażone gleby? Kadmem, żelazem, ołowiem i miedzią. Prof. Bielińska z Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie przeprowadziła w roku 2006 badania stopnia skażeń gleb metalami ciężkimi w ogródkach działkowych różnych miast w Polsce, w dwóch strefach, 1 – o potencjalnie wysokim stopniu zagrożenia zanieczyszczeniami i 2 – o niskim poziomie skażenia, w ogrodach usytuowanych na peryferiach miasta. Wyniki analiz są zestawione w poniższej tabeli. Cyfry 0-V oznaczają klasy zanieczyszczenia gleb metalami, gdzie zanieczyszczenie słabe, średnie, silne i bardzo silne oznaczają symbole II-V; 0 to gleby o naturalnej zawartości metalu ciężkiego zaś I – o podwyższonej.

Miejscowość	Cynk	Ołów	Kadm	Miedź
Biała Podlaska 1	0	0	I	0
Biała Podlaska 2	0	0	0	0
Kraków 1	I	I	I	I
Kraków 2	I	0	I	0
Lublin 1	I	0	I	I
Lublin 2	0	0	I	0
Miasteczko Śląskie 1	V	II	V	II
Miasteczko Śląskie 2	III	II	IV	I
Zabrze 1	III	II	III	I
Zabrze 2	II	I	II	0

Jak widać, zanieczyszczenie gleb metalami ciężkimi wzrastało wraz z bliskością zakładów przemysłowych lub ruchliwych ulic (1). W miejscowościach na Śląsku zanieczyszczenie było związane nie tylko ze strefą miasta, ale wynikało z ogólnego poziomu zanieczyszczenia tego rejonu Polski. Prof. Bielińska stwierdziła ponadto, że gleby skażone metalami ciężkimi w stopniu średnim do wysokiego charakteryzują się znacznie obniżoną aktywnością biologiczną, która jest niezbędna dla utrzymania zdrowotności gleby i przyswajalności składników pokarmowych dla roślin.

Rośliny niestety mają dużą skłonność do akumulacji metali ciężkich w swoich tkankach, nie dając przy tym żadnych objawów. W grupie metali szczególnie łatwo pochłanianych przez rośliny znajduje się kadm. Najwięcej metali ciężkich gromadzonych jest w liściach warzyw, najmniej zaś - w owocach.

Co zrobić, aby oznaczyć poziom skażenia gleby metalami ciężkimi? W pierwszej kolejności należy wykonać analizę gleby pod kątem zawartości w niej metali ciężkich, najlepiej w najbliższej Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej. Kiedy wyniki analiz już są znane, to można sobie radzić poprzez uregulowanie (podniesienie) odczynu gleby, czyli jej zwapnowanie. Drugim skutecznym sposobem jest zwiększenie aktywności biologicznej gleby, przez regularne stosowanie obornika, kompostu lub preparatów z efektywnymi mikroorganizmami. Zawsze można też na działce postawić grilla i cieszyć się kwiatami, rezygnując z warzyw takich jak: sałata, kapusta, szpinak, seler, pietruszka czy marchew.

Ciekawostki:

Rośliny akumulujące metale ciężkie w swoich tkankach mogą być wykorzystane do rekultywacji terenów skażonych. Taki proces nazywa się fitoremediacją

Rośliną uprawną, która akumuluje wyjątkowo dużo metali ciężkich w liściach jest kapusta biała. Na Politechnice Gdańskiej we współpracy m. in. z Uniwersytetem Rolniczym w Krakowie realizowany był projekt badawczy pt. AGROBIOKAP, w którym wykorzystywano właściwości fitoremediacyjne kapusty białej, do rekultywacji gleb i przygotowaniu ich pod użytkowanie rolnicze. Kapusta zebrana z pól skażonych metalami była w dalszej kolejności wykorzystywana do pozyskiwania cennych substancji biologicznych przeznaczonych do ochrony roślin przed patogenami grzybowymi.