Chwasty towarzyszą roślinom uprawnym od wieków. Mimo prób ich zwalczania, adaptują się do nowych warunków, ewoluują. Duże zaufanie producentów rolnych do środków ochrony roślin, w połączeniu z ograniczeniem innych metod regulacji agrofagów, doprowadziło m.in. do pojawienia się problemu odporności chwastów na herbicydy.

Integrowana ochrona roślin, która obowiązuje producentów od 1 stycznia 2014 rok,  to jeden z istotnych elementów zrównoważonej produkcji roślinnej. Nie wyklucza ona stosowania środków ochrony roślin. Agrochemikalia stanowią na świecie nieodłączny element wydajnej produkcji plonu o wysokiej jakości. Jednak m.in. brak stosowania przez producentów rotacji herbicydów, a konkretnie zróżnicowania substancji aktywnych oraz mechanizmów ich działania, ubogie gatunkowo zmianowania, doprowadzają do presji selekcyjnej. Wtedy zwalczane zostają osobniki wrażliwe, a nieliczne osobniki, które potrafiły się przystosować do powtarzalnych warunków, rozwijają się i zaczynają dominować (rys. 1).

Jaka jest skala tego zjawiska?

Odporność chwastów na herbicydy i jej rozpowszechnienie jest problemem znanym na całym świecie (www.weedscience.org). Najwięcej odnotowanych populacji chwastów odpornych na środki chwastobójcze jest w Stanach Zjednoczonych. Spośród stwierdzonych tam 162 przypadków odporności, aż 52 dotyczą odporności na herbicydy z grupy inhibitorów enzymu ALS (grupa B wg klasyfikacji HRAC).

Obecnie, w porównaniu z herbicydami z innych grup chemicznych, najwięcej przypadków odporności na herbicydy w skali światowej stwierdzono w grupie inhibitorów enzymu ALS. Jest ich na chwilę obecną 357 (34% spośród wszystkich potwierdzonych przypadków odporności na herbicydy), a liczba ta wciąż rośnie. Dlaczego? Mechanizm odporności chwastów na sulfonylomoczniki jest jednym z lepiej poznanych. Tak duży udział odporności na herbicydy o tym mechanizmie działania może wynikać z faktu, że sulfonylomoczniki oddziałują już na początku szlaku metabolicznego. Ponadto herbicydy, należące do inhibitorów ALS, charakteryzuje szerokie spektrum zwalczanych gatunków chwastów. Cechuje je mała toksyczność dla ssaków. Są też selektywne dla roślin uprawnych o znaczeniu światowym.

Jak dotąd w naszym kraju są 22 potwierdzone populacje chwastów odpornych na herbicydy, zarejestrowane w międzynarodowej bazie (www.weedscience.org), a wśród nich najliczniejszą grupę także stanowią chwasty odporne na herbicydy z grupy B wg HRAC, takie jak miotła zbożowa, wyczyniec polny, owies głuchy i mak polny.

Liczba chwastów odpornych w kraju ciągle się zwiększa. Dlatego w Polsce od roku 2018 realizowany jest trzyletni projekt badawczy pt.„Strategia przeciwdziałania uodparnianiu się chwastów na herbicydy jako istotny czynnik zapewnienia zrównoważonego rozwoju agroekosystemu”. Jego celem jest identyfikacja chwastów odpornych na herbicydy z różnych grup chemicznych i opracowanie rozwiązań, służących skutecznej ich kontroli => http://bioherod.iorpib.poznan.pl Liderem projektu jest Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu, a w skład konsorcjum wchodzą partnerzy z uczelni rolniczych i przyrodniczych oraz z Politechniki Poznańskiej, doradcy rolni i firmy fitofarmaceutyczne.