Uprawa łubinu żółtego w pigułce

Łubin żółty należący do roślin bobowatych (strączkowych) zawiera w swoich nasionach bardzo dużą ilość białka (nawet do 50%). Łubin żółty może być uprawiany na zielonkę (jako plon główny lub międzyplon), jako zielony nawóz, aż wreszcie co najważniejsze, na nasiona o zastosowaniu przemysłowym, konsumpcyjnym, nasiennym i pastewnym. W Polsce obszar przeznaczany co roku na uprawę łubinu żółtego jest stosunkowo mały, aczkolwiek sam łubin żółty jest rośliną, która posiada wiele zalet.

Zalety uprawy łubinu żółtego
• wysoka zawartość białka w nasionach,
• zielona masa (przyoranie resztek pożniwnych lub całej naziemnej masy łubinu żółtego, co odpowiada od 18 do 20 ton obornika na 1 ha),
• niskie wymagania jakościowe gleby (bardzo dobrze sprawdzają się gleby o niższych klasach, bardziej przepuszczalne i o strukturze piaszczystej)
• mało wymagający pod względem zasobności gleby w składniki pokarmowe,
• korzystny wpływ na żyzność gleby - łubin żółty wzbogaca glebę w azot poprzez symbiozę z bakteriami brodawkowymi asymilującymi wolny azot atmosferyczny,
• doskonała alternatywa dla płodozmianu - łubin żółty wzbogaca glebę w masę organiczną, osłania ją od słońca, chroni przed nadmiernym parowaniem i spiekaniem, tym samym wpływając pozytywnie na strukturę gleby.

Wymagania glebowe i klimatyczne oraz przedplon dla łubinu żółtego
Czas trwania poszczególnych faz wzrostu i rozwoju łubinu żółtego jest uzależniony od warunków pogodowych, glebowych oraz od kompleksu glebowego jako przedplonu. Zarówno susza jak i nadmierna ilość opadów mogą wpływać negatywnie na uprawę łubinu żółtego. Łubin żółty preferuje lekko kwaśne pH gleby wynoszące od 6,5 do 5,5. Łubin doskonale radzi sobie na glebach słabszych klas, tj. od IV do VI. W przypadku łubinu żółtego istotną kwestią jest dobór przedplonu, preferowany pszenny lub żytni. Nie zaleca się jako przedplonu rzepaku, roślin okopowych ani nawożenia obornikiem (optymalnie jest uprawiać łubin na nasiona w 3 lub 4 roku po nawożeniu obornikiem, zaś w uprawie łubinu żółtego na zieloną masę nie ma to znaczenia).

Uprawa roli pod łubin żółty
Duże znaczenie w uprawie łubinu żółtego mają czynniki agrotechniczne. Jeżeli przedplonem łubinu żółtego są zboża, to wczesną jesienią należy wykonać zespół uprawek pożniwnych. Orka zimowa powinna być wykonana w listopadzie do 30 cm głębokości (głębokość może być warunkowana miąższością profilu glebowego). Wiosną warstwa wierzchnia gleby powinna być spulchniona i rozdrobniona poprzez uprawę agregatem uprawowym, kultywatorem z wałem (np. strunowym) lub broną aktywną. Można także zastosować wałowanie na glebach lekkich (przeważnie po zasiewie).

Siew łubinu żółtego
Siew łubinu żółtego powinien odbyć się możliwe najwcześniej, kiedy tylko pozwalają na to warunki atmosferyczne. Nasiona łubinu żółtego są odporne na wiosenne przymrozki (znoszą nawet krótkotrwałe wahania temperatury nawet do -10^oC), dzięki czemu wczesny siew daje możliwość ruszenia szybciej wegetacji roślin (należy tutaj uwzględnić fakt, iż faza kiełkowania epigeicznego jest w przypadku łubinu żółtego stosunkowo długa i wynosi od 7 do 14 dni, zaś w niekorzystnych warunkach może wydłużyć się nawet do 30 dni). Kiełkowanie łubinu żółtego następuje już w temperaturze od 1 do 3^oC. Wczesny siew, a co za tym idzie szybkie rozpoczęcie fazy wzrostu pozwala roślinom korzystać z wiosennych zasobów wody. Pobór wody przez pęczniejące nasiona łubinu żółtego wynosi od 100 do 150% jego suchej masy. Optymalna rozstawa rzędów w uprawie w siewie czystym wynosi od 25 do 35 cm, zaś w przypadku uprawy na zieloną masę rozstawa wynosi 15-25 cm. Głębokość siewu powinna wynosić od 2 do 3 cm. Z kolei ilość wysiewu wynosi od 120 do 200 kg na 1 ha, w zależności od odmiany. Zalecana obsada łubinu żółtego wynosi około 90-100 roślin/m². Do popularnych odmian łubinu żółtego na terenie Polski należą: Baryt, Bursztyn, Lord, Mister, Puma. Przy wyborze odmiany łubinu żółtego na dany teren można sugerować się Listą Odmian Zalecanych do Uprawy w danym województwie tworzoną przez Porejestrowe Doświadczalnictwo Odmianowe i Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych.

Nawożenie łubinu żółtego
Podczas uprawy łubinu żółtego nie stosuje się nawożenia azotem. Odstępstwem od reguły jest gleba bardzo uboga w azot (wtedy dopuszczalne jest zastosowanie dawki startowej azotu w wysokości 30-40 kg N/ha). W uprawie łubinu żółtego stosuje się nawożenie fosforem i potasem. Nawożenie mineralne najlepiej stosować pod orkę zimową w ilości około 50-70 P₂O₅ kg/ha i 70-90 K₂O kg/ha, w zależności od potrzeb gleby.

Ochrona łubinu żółtego przed zachwaszczeniem łanu i szkodnikami
Jedną z podstawowych wad uprawy łubinu żółtego jest problem zachwaszczenia łanu. Oprócz ważnej kwestii przedplonu istotny jest także fakt utrzymania gleby w jak najlepszej kulturze. Zapewnienie pola wolnego od chwastów determinuje bardzo często dalszy wzrost oraz plonowanie łubinu żółtego. W tym przypadku należy zastosować metodę kompleksowego zwalczania chwastów, obejmującą uprawki mechaniczne (np. brona chwastownik) i środki chemiczne (herbicydy stosowane po siewie). Warto również nasiona łubinu żółtego zaprawić przed siewem szczepionką bakteryjną „Nitragina”. Łubin żółty w porównaniu do innych roślin zbożowych czy rzepaku, jest bardziej odporny na szkodniki, jednakże nie jest ich pozbawiony. Głównymi szkodnikami w łubinie żółtym są mszyce i oprzędziki szare.

Zbiór łubinu żółtego
Zbiór łubinu żółtego może napotykać różne problemy, do których oprócz wcześniej wspomnianego zachwaszczenia uprawy należy także nierównomierne kwitnienie, a co za tym idzie również zawiązywanie strąków i dojrzewanie nasion. Jak można poradzić sobie z tym problemem? Rozwiązaniem godnym uwagi jest zbiór dwuetapowy łubinu żółtego, gdy dojrzałość techniczną uzyska 50% strąków na pędzie głównym. Pierwszy etap zbioru polega na koszeniu łanu łubinu kosiarkami pokosowymi i następnie jego dalszym naturalnym doschnięciu. Drugi etap zbioru nasion łubinu żółtego polega na młóceniu łanu z pokosów kombajnem zaopatrzonym w podbieracz. Istnieje również jednoetapowy zbiór łubinu żółtego, który jest trudny do przeprowadzenia ze względu na wahania warunków atmosferycznych oraz brak jednolitego dojrzewania nasion i usychania łodyg łubinu. W ubiegłych latach stosowano zabieg desykacji łubinu żółtego preparatem Reglone 200 SL (dikwat) w dawce 2,5-3 l/ha. Na chwilę obecną ten środek nie znalazł się w aktualnym Rejestrze Środków Ochrony Roślin i nie można go stosować. Można użyć w celu desykacji łubinu żółtego Roundup Flex 480 w dawce 1-3 l/ha, aczkolwiek środek ten w swoim składzie posiada szkodliwy dla ludzi i zwierząt gilfostat, a co więcej substancja ta wpływa szkodliwie na siłę kiełkowania nasion i ich wigor. W tej sytuacji jednoetapowy zbiór jest utrudniony i preferowany jest jednak dwuetapowy zbiór łubinu żółtego. Ważny jest optymalny termin zbioru łubinu, gdyż zbyt późny może powodować pękanie i opadanie strąków, a co za tym idzie znacznie wpływać na obniżenie plonów. Średni plon łubinu żółtego warunkowany jest przez szereg cech i waha się w bardzo szerokich granicach od 1,5 do 2,5 t/ha nasion lub 40 t/ha zielonej masy.

Własne doświadczenia dotyczące uprawy łubinu żółtego w sezonie 2020
Łubin żółty uprawiany był na terenie województwa wielkopolskiego na areale 1 ha, co stanowiło 10% ogółu ziem uprawianych w gospodarstwie.
Klasa bonitacyjna gleby: IVa i IVb
Gatunek gleby: piaszczysta i półpiaszczysta w układzie pasowym
Przedplon w roku poprzednim: pszenica ozima
Międzyplon: facelia i gorczyca biała (zebrane na zielonkę dla zwierząt)
pH gleby 6,7
Uprawa: wykonane uprawki pożniwnej agregatem uprawowym i gruberem, orka zimowa 15.11 na 30 cm głębokości. Wiosną przed siewem spulchnienie ziemi broną aktywną
Nawożenie: bez azotu, bez obornika, tylko 60 P₂O₅ kg/ha i 70 K₂O kg/ha
Odmiana łubinu żółtego: Mister
Siew: 18.03 nasion w ilości 180 kg/ha, rozstaw 25 cm (wcześniej nie było możliwości wjazdu na pole). Temperatura utrzymująca się w tym czasie wynosiła około 5^oC i nie było problemów z wiosennymi przymrozkami).
Oprysk herbicydem w celu uniknięcia zachwaszczenia łanu po siewie. Oprysk Wing® P 462,5 EC (substancje czynne: dimetenamid-P, pendimetalina) w ilości 4 l/ha. Środek znacznie zahamował rozwój szerokiej gamy chwastów, aczkolwiek nie wyeliminował ich zupełnie. Pojawił się problem z zachwaszczeniem wtórnym łanu i konieczne było zastosowanie pielnika.
W dalszych fazach wzrostu łubin żółty rozwijał się prawidłowo i nie został zaatakowany przez szkodniki.
Kwitnienie odbywało się nierównomiernie, co za tym idzie również dojrzewanie nasion.
W międzyczasie kwitnienia pojawiły się deszcze nawalne i grad powodujące częściowe wyłożenie się łodyg łubinu żółtego, które po ich ustaniu w 80% wróciły do pierwotnego stanu i pionowej pozycji. Uszkodzeniu uległo około 20% roślin.
Zbiór: dwuetapowy przy zastosowaniu kosiarki pokosowej i kombajnu zaopatrzonego w podbieracz. Drugi etap zbioru odbył się 05.09. Konieczne było dosuszenie nasion poprzez rozsypanie ich cienką warstwą w magazynie zbożowym.
Wydajność: po oczyszczeniu nasion z połówek otrzymano 1930 kg/ha.
Koszt zakupu nasion jest dość wysoki, gdyż za nasiona kwalifikowane trzeba zapłacić około 4 zł/kg.
Sprzedać nasiona można było w roku 2020 mniej więcej za 2-3 zł/kg w zależności od jakości nasion (np. siły kiełkowania czy wigoru - tutaj każdy rok to może być indywidualna cena, która zależeć także może od obszaru/województwa). Zbyt nasion nie był utrudniony.

Opłacalność uprawy łubinu żółtego
Opłacalność uprawy łubinu żółtego jest dyskusyjna i zależy od wielu czynników, a tym również od koniunktury rynku. Rolnik decydujący się na uprawę łubinu żółtego może liczyć na dodatkową dopłatę do roślin strączkowych oraz może skorzystać również z dopłaty do kwalifikowanego materiału siewnego.