ZFarming – czyli jak uprawiać bez własnego gruntu w mieście

Działalność każdego człowieka jak i ścieżka procesu produkcyjnego, pozostawiają swój ślad w naturze, któremu nadano określenie – ślad ekologiczny. Koncepcja śladu ekologicznego uwzględnia obszar potrzebny do zapewnienia niezbędnych zasobów neutralizujących negatywny wpływ odpadów wytwarzanych przez ludzi czy procesy produkcyjne. Ślad ekologiczny można odnieść również do aglomeracji miejskiej – w tym wypadku będzie to ślad miejski (Urban footprint); można w ten sposób oszacować wpływ miasta na ekosystem. Przykładowo, ślad miejski Londynu jest 120 razy większy niż powierzchnia, jaką zajmuje ta aglomeracja.

W dobie silnego rozwoju świadomości ekologicznej społeczeństw, planiści stoją przed nie lada wyzwaniem zapewnienia mieszkańcom miast bezpiecznego środowiska, które zaspokajałoby potrzeby bytowe ludzi, jak i funkcjonowanie ekosystemów miejskich, o jak najmniejszych śladach ekologicznych. Dlatego w ostatnich latach intensywnie rozwija się idea „zrównoważonych miast”, której jednym z głównych elementów jest miejska agrokultura.

Ciekawą koncepcją miejskiej agrokultury, ze względu na wielorakie rozwiązania architektoniczno-planistyczne, jest tzw. ZFarming (z ang. Zero-Acreage Farming), oznaczająca możliwość uprawy roślin bez dostępu do gruntu. Areał zastępują dachy, piętra lub fasady budynków. Bez wątpienia rozwiązania takie należy postrzegać jako nowe sposoby kreowania przestrzeni w mieście czy zagospodarowywania zaniedbanych obszarów lub budynków. System ZFarming jest najbardziej popularny w dużych miastach (powyżej 150 tys. mieszkańców), głównie Ameryki Północnej (dominuje Nowy Jork) i Europy Zachodniej. Powoli staje się też popularny w Azji – Japonii (Tokio) czy w Hong-Kongu.

Rośliny uprawiane w systemie ZFarming rosną najczęściej na dachach, bezpośrednio na odpowiednio zabezpieczonej powierzchni, w skrzynkach inspektowych albo w specjalnie przystosowanych pojemnikach. Rzadziej są to szklarnie na dachu, czy dostosowane do uprawy roślin całe piętra budynków. Podłożem dla uprawianych roślin jest głównie substrat glebowy, rzadziej hydroponiki, akwaponiki czy systemy mieszane. Jeśli chodzi o uprawiane gatunki, są to głównie warzywa, rośliny ozdobne, czy rzadkie odmiany gatunków uprawnych. Uprawia się je głównie w celach żywnościowych, jednak są też zakładane ogrody edukacyjne (np. dla dzieci z pobliskich osiedli czy szkół), ogrody rekreacyjne np. dla osób niepełnosprawnych. Często uprawy roślin są skojarzone z hodowlą pszczół miodnych, kur nośnych czy ryb (akwaponiki). ZFarming jest w pewnym stopniu układem samowystarczalnym, w którym zbiera się deszczówkę i kompostuje odpady organiczne.

Funkcjonowanie istniejących ZFarms jest najczęściej opłacane ze zbiórek pieniędzy (tzw. crowdfunding), dobrowolnych wpłat, mini-grantów lub funduszy z budżetu miast. Czasem ZFarms mają charakter komercyjny – np. ogród na dachu nad sklepem ekologicznym czy restauracją stanowić może ciekawe uzupełnienie oferty handlowej. Istnieją także ZFarms będące inkubatorami innowacyjności – demonstrujące pionierskie sposoby uprawy, typy podłoży czy nowe odmiany roślin.

^Źródło

^{http://www.gdrc.org/uem/footprints/}

^{Thomaier S. i inni. 2014. Farming in and on urban buildings: Present practice and specific novelties of Zero-Acreage Farming (ZFarming). Renewable Agriculture and Food Systems: 30(1); 43–54}